computer

शौचालय वापरण्याची सुरूवात कधीपासून झाली? पूर्वीची शौचालये आणि आजची शौचालये

शौचालय ही माणसाची एक नितांत गरज आहे. पण, आजही भारतात शौचालय वापरण्यासंबधी जनजागृती करावी लागते. स्वच्छ परिसर आणि निरोगी आरोग्यासाठी घरोघरी शौचालय हे हवेच. शौचालय वापरण्याची सुरूवात कधीपासून झाली असेल? याचा शोध नेमका कधीपासून लागला असेल? पूर्वीची शौचालये आणि आजची शौचालये यामध्ये काळाच्या ओघात यातही काही बदल झाले असतील का? यासारख्या प्रश्नांच्या उत्तरासाठी हा लेख नक्की वाचा.

शौचालयातील बदल पाहण्याआधी थोडा याचा इतिहास पाहू. भारतात हडप्पा कालीन संस्कृतीपासून शौचालये वापरली जात. म्हणजे इ. स. पूर्व २५०० वर्षापूर्वी आपण शौचालयाचा वापर करण्याइतपत जागरूक होतो. हडप्पा संस्कृती लयाला गेल्यानंतर कदाचित याचा वापर बंद झाला असावा. लोथलमध्ये हडप्पा संस्कृतीचे जे अवशेष मिळाले आहेत. त्यामध्ये शौचालयेही पाहण्यात आली आहेत. ही शौचालये विटा आणि चिकणमातीपासून बनवलेली होती. यात एक मुख्य भोक आणि सगळा मैला साठण्यासाठी एक चेंबर होते. यावरून हे दिसते की भारतात तरी शौचालयाची परंपरा फार फार वर्षापासूनची आहे.

त्यानंतर मुघल काळातही (इ.स.१५५६) शौचालये वापरली जात होती. मात्र त्यांचा वापर फक्त श्रीमंत वर्गापुरताच मर्यादित होता. त्याच काळात सार्वजनिक शौचालयाचेही प्रयोग करण्यात आले, पण ते अपयशी ठरले. युरोपात १५ व्या शतकात थॉमस ब्राईटफिल्डने पहिल्यांदा फ्लशिंग टॉयलेटचा शोध लावला.
इतर देशातही शौचालयाच्या आकार आणि प्रकारात असेच बदल होत गेलेले दिसतील. बघूया विविध देशातील शौचालयांचे काही प्रकार. यातील काही शौचालयात तर पाण्याचा वापरही करता येत नसे. तर काहीचा आकार तर उघड्यावर बसल्यासारखाच होता.

मध्ययुगीन काळातील दगडी शौचालय - या काळातील शौचालये ही दगडापासून बनवलेली असत. ज्यात चौकोनी आकारात एक पोकळी असे आणि खालच्या बाजूला खड्डा खोदलेला असे. सार्वजनिक ठिकाणी असे शौचालये एका रांगेत ठेवलेली असत.

पॉम्पेई शौचालय – प्राचीन रोमन संस्कृतीतही शौचालयांचा वापर केला जात असे. त्यांची मैला वाहून नेण्याची पद्धतही प्रगत होती. अगदी पावसाचे अतिरिक्त पाण्याचाही या मार्गे निचरा होत असे. ही शौचालये गटाराला जोडलेली नसत. शौचालयाखाली खोदलेल्या खड्ड्यात मैला साठला जाई.
 

प्राचीन फ्रेंच शौचालय – फ्रेंच मध्येही दगडी शौचालयच वापरले जात असे

आठव्या शतकातील दगडी शौचालय –

१४ व्या शतकातील इजिप्शियन शौचालय

१५-१६व्या शतकातील कमोड

काहीशी खाजगी जमिनीवरील शौचालय

१८ व्या शतकात अशाप्रकारे जमिनीत एक भोक पाडून त्याचा वापर शौचालयासारखा केला जात असे.

१७ व्या शतकातील बेड पॅन –

कोरियन लोकांचा पिट कमोड –

जुन्या पद्धतीचा बेड शेजारील कमोड

लाकडापासून बनवलेला आणि वेलवेट कव्हर असलेला टॉयलेट बॉक्स

१९ व्या शतकातील आरामखुर्चीच्या आकाराचे कमोड

शाही कमोड

१९व्या शतकातील मुत्रालय

पूल चेन शौचालय

आधुनिक फ्रेंच शौचालय

आधुनिक बर्लिन शौचालय –

ही सगळी शौचालये पाह्यली, आता सोन्याचं कमोड असलेलं हे आधुनिक शौचालयही पाहून घ्या. इथे शी-शू करण्यासाठी लोकांच्या रांगा लागत आणि नंतर ते चोरीलाही गेले. धरपकडी झाल्या असल्या तरी अजून ते कमोड सापडले नाहीय. बाकी या शौचालयाबद्दलची सविस्तर माहिती आमच्या या लेखात आहेच..

शौचालयातील हे विविध आणि बदल गेलेले प्रकार पाहता, माणसांनी यातही आपल्या कल्पकतेची चुणूक दाखवण्याची उणीव ठेवलेली नाही, हे मात्र नक्की.

सबस्क्राईब करा

* indicates required